از دیرباز تاکنون ارزشمندترین سنگ ها مورد توجه قشر مرفه قرار گرفته است. در کاربردهای جواهرسازی و درمانی از بسیاری از آنها استفاده میشده است و هنوز هم طرفداران خاص خود را دارد. رنگهای زیبا و برق چشمگیرشان نظر بسیاری را به خود جلب میکند. ارزش هر کدام به کاربرد و میزان فراوانی آنان در طبیعت بستگی دارد. در ادامه نوشتار با ده تا با ارزشترین و زیباترینشان آشنا میشوید:
زمرد
زمرد (Emerald) از پرارزشترین سنگهای جهان است. در عین حال پرطرفدار است و کاربرد زیادی در صنعت جواهرسازی دارد.
Bahia emerald عنوان بزرگترین سنگ زمرد تراش نخورده در جهان است. این سنگ در سال ۲۰۰۱ میلادی در معدنی در برزیل کشف شد و در حال حاضر بزرگترین سنگ گران قیمت در دنیا است.
زمرد گونهای بریل و دارای چمک بلورین و بسیار زیباست و به رنگهای سبز، سبز مایل به سیاه، سبز مایل به سفید، سبز مایل به زرد نیز یافت میشود.
باستانیان عقیده داشتند این گوهر برای صاحب خود پاکدامنی و نجابت به ارمغان آورده و او را از ارواح شیطانی مصون میدارد.
در تورات زمرد یکی از سنگهای زیربنای شهر بیتالمقدس معرفی شده، بدین جهت نزد قوم بنی اسرائیل ارج و قرب خاصی دارد.
باید توجه داشت که در گذشتههای دور، گوهرهای اصل بیش از آنکه به عنوان زیور استعمال شوند، جنبه دارویی داشتند و پزشکان، خوردن یا تنقیه پودر و جوشانده آنها را تجویز میکردند. مثلاً جوشانده زمرد را برای علاج سرطان یا برای علاج صرع و همچنین درمان اسهال خونی تجویز میکردند.
یاقوت
سنگ یاقوت (Ruby) بهعنوان یکی از گرانبهاترین سنگهای مورد استفاده در صنعت جواهرسازی است و ظاهر آن شبیه به دانههای انار است.
یاقوت نوع سرخرنگ و متبلور کوراندوم است که بعد از الماس سختترین کانیها محسوب میشود.
وجود این ناخالصیها باعث ایجاد رنگهای مختلف مانند آبی، زرد، بنفش، صورتی، نارنجی، و سرخ در کوراندوم میشود.
کوراندومهایی که رنگی بهجز سرخ و صورتی داشته باشند یاقوت کبود نامیده میشوند و کوراندومهای سرخرنگ و صورتی با نام یاقوت سرخ شناخته میشوند.
یونانیان اعتقاد داشتهاند که این سنگ به صاحبش نیروهای خاصی از جمله سلامتی، دانش، ثروت وموفقیت در عشق میدهد.
بزرگترین سنگ یاقوت تراش نخورده Chaiyo Ruby ، وزنی معادل ۱۰۹ هزار قیراط دارد و سنگشناسان ارزش آن را نزدیک به ۳۲۰ میلیون دلار تخمین زدهاند.
برخی از شواهد حاکی از آن است که این یاقوت، سنگی تقلبی است. این سنگ گرانقیمت هماکنون در جزیرهٔ لائوس قرار دارد و بهصورت خصوصی از آن نگهداری میشود.
الماس
در علم کانیشناسی الماس (Gem) آلتروپی از کربن است که اتمهای کربن به حالتی شبکهای و کریستالی به یک دیگر متصل شدهاند.
جالب است بدانید که الماس به عنوان سختترین کانی جهان شناخته میشود و تراش دادن یک الماس به دلیل پیوندهای قدرتمند کربن به هیچ عنوان کار آسانی نخواهد بود!
به همین دلیل برای تراشکاری الماس از دانش به خصوص، دستگاههای برش فوق حرفهای و دقیق استفاده میشود.
قسمت عمدهٔ الماسهای درشت تا چند قرن از هندوستان به دست میآمد، ولی اکنون بزرگترین معدنهای الماس در آفریقا است.
الماسهای آفریقا در یک نوع تخته سنگ به نام «زمین آبی» یافت میشود. تخته سنگ را از عمق زمین در میآورند و خرد میکنند. سپس آن را با گل و لای مخلوط میکنند.
الماس سختتر از آن است که ماشینهای خردکننده به آن آسیب برسانند. گل و لای و سنگ خردشده را با آب شستشو میدهند تا الماس تهنشین شود.
قیمتهای الماس بر اساس رنگ و نایابی آن میتواند بسیار متغییر باشد در اینجا منظور از الماس، الماس بیرنگ خواهد بود که هر قیراط آن به راحتی تا ۱۵.۰۰۰ دلار میتواند قیمت داشته باشد.
تافیت
تافیت (Taaffeite) سنگی با قدمت کم و فوق نایابی است که به طور اتفاقی توسط ریچارد تافی در دوبیلن، پایتخت ایرلند کشف شد.
آنالیزهایی که از طریق اشعه X و آزمایشات شیمیایی بر این سنگ انجام شد مشخص کرد که عنصر اصلی سازنده تافیت برلیوم، منیزیوم و آلومینیوم است. نکته قابل توجه این است که تافیت نخستین ماده معدنی و کانی بشمار میرود که برلیوم و منیزیوم در آن وجود دارد.
یکی از دلایلی که سبب گشت تا کشف این جواهر تا سال ۱۹۴۵ طول بکشد شباهت زیاد آن نسبت به سنگ اسپینل است. چرا که هر دو ویژگی و مشخصات یکسانی دارند با این تفاوت که سنگ تافیت نسبت به اسپینل قابلیت انعکاس دوبرابری را از خود نشان میدهد.
رنگهای دیده شده از تافیت عبارتند از: بیرنگ، بنفش مایل به خاکستری، قرمز – بنفش، قرمز، سبز روشن ، بنفش – صورتی و رنگ ارغوانی.
تافیت همچنان یکی از کمیابترین گوهرسنگها در دنیا به شمار میرود و به همین دلیل فقط به عنوان گوهرسنگ بهکار میرود.
یشم اعلی
یشم سبز یا یشم اعلی (Jadeite) یکی از گران قیمتترین سنگ جواهرهای جهان است که هر قیراط آن با قیمت باورنکردنی ۳.۰۰۰.۰۰۰ میلیون دلار به فروش میرود.
در مزایده ای میان ۸ خریدار احتمالی گردنبندی به نام Hutton-Midivani که از ۲۷ یشم سبز زینت داده شده بود در کمتر از ۲۰ دقیقه به قیمت ۲۷.۴۴۰.۰۰۰ ملیون دلار به فروش رسید.
یشم اعلی در tawmaw واقع در میانمار قابل یافت است.
رنگهای دیده شده از یشم اعلی عبارت است از بی رنگ، سفید، تمامی طیفهای رنگ سبز، زرد مایل به سبز، قهوهای مایل به زرد، قهوهای، قرمز، نارنجی، بنفش، آبی(بسیار کمیاب) خاکستری و رنگ سیاه.
در گذشته از خواص سنگ یشم برای ارتباط با عالم کیهانی و یا حتی پزشکی نیز استفاده می شد.
این کانی با ساختار بلوری درهم پیچیده و متصل به هم موحب شده تا در حکاکی و کاروینگ بسیار مناسب باشد و در رنگهای باکیفیت قیمت سنگ یشم اصل بسیار بالا ببرد.
الماس صورتی
از نایاب بودن الماس به قدر کافی صحبت شد. اما در این میان الماس صورتی به طرز عجیبی کمیابتر هستند.
به طور دقیقتر از تمامی الماسهای حال حاضر در جهان تنها ۰.۰۰۰۱ درصد آنها به رنگ صورتی وجود دارند (یک در میلیون).
الماسهای صورتی همانند الماسهای بیرنگ از بیشترین میزان کیفیت برخوردار هستند.
با وجود این حجم از نایابی قیمتگذاری برای الماس صورتی کار راحتی نخواهد بود.
در سال ۲۰۱۷ در هنگ کنگ یک الماس صورتی ۵۹.۶۰ قیراطی به فروش گذاشته شد که با قیمت نجومی ۷۱.۲ میلیون دلار به فروش رسید. به عبارتی هر قیراط ۱.۱۹۰.۰۰۰ دلار.
فرضیههای مختلفی در مورد رنگ الماس صورتی وجود دارد. اما بیشترین توافق سر این فرضیه است که وقتی سنگ الماس در زمان شکلگیری تحت فشار مضاعفی قرار میگیرد رنگ آن از سفید و شفاف به صورتی تغییر پیدا میکند.
برای اثبات این ادعا هم یک آزمایشی در معدن Argyle واقع در کیمبرلی در غرب استرالیا انجام شد.
الماس آبی
با وجود اینکه الماس صورتی، «ستاره صورتی»، رکورد گران قیمتترین سنگ جواهر دنیا را در اختیار دارد. الماس آبی رکورد گران قیمت ترین سنگ جواهر جهان را بر اساس هر قیراط از آن خود کرده است.
الماس آبی رنگی به نام اوپنهامیر آبی (The Oppenheimer Blue) با قیراط ۱۴.۶۲، به قیمت ۵۷.۵۰۰.۰۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۶ به فروش رسید.
علاوه بر ارزش قیراطی بیشتر تا پیش از به فروش رسیدن ستاره صورتی، الماس اوپنهایمر آبی گران قیمتترین جواهر جهان را به نام خود ثبت کرده بود.
الماس آبی طیف رنگی از سفید مایل به آبی تا آبی تیره را در بر میگیرد.
وجود عنصر Boron در ترکیب شیمیایی الماس، اصلی ترین دلیل به وجود آمدن رنگ آبی در آن است. اما دلایل دیگری مانند اشعه رادیواکتیو و عنصر هیدروژن نیز می توانند باعث به وجود آمدن رنگ آبی در الماس شوند.
الماس های آبی که توسط اشعه به این رنگ درآمده اند معمولاً با نام سبز-آبی خوانده می شوند و آنهایی که توسط هیدروژن آبی شده اند آبی-خاکستری هستند.
تانزانیت
تانزانیت (TANZANITE) یک گونه آبی رنگ زیبا (آبی مایل به بنفش از روشن تا تیره و ارغوانی مایل به آبی و آبی خالص) از کانی زوئیزیت است.
این سنگ زیبا تانزانیت نام گرفته است، چرا که تنها در منطقه کوچکی با عرض ۴ کیلومتر و طول ۲ کیلومتر در دامنه کلیمانجارو در تانزانیا یافت میشود.
تا سال ۱۹۶۰ نتوانستند مقدار زیادی از این گوهر گرانبها را پیدا کنند، با وجود آن در اوایل سال ۱۹۸۰ تا ابتدای ۱۹۹۰ تانزانیت در مقیاس بالا و با کیفیت جواهر در دسترس قرار گرفت.
عملیات حرارتی (در عملیات حرارتی معمولاً از گرمایش یا سرمایش تا دماهای ویژهای، برای رسیدن به خواص موردنظر برای مثال سخت کاری یا نرم کردن ماده استفاده میشود) تانزانیت در دمای بسیار بالایی انجام میشود.
همین امر رنگ آبی آن را زیباتر میکند. معمولا بر اغلب سنگهای تانزانیت موجود در بازار عملیات حرارتی انجام میشود؛ اما رنگ آبی در سنگهای تانزانیتی که عملیات حرارتی در مورد آنها اعمال نشده است بسیار پر رنگتر و غلیظتر است و همچنین نوع طبیعی آن به مراتب ارزشمندتر است.
اوپال سیاه
سنگ های اوپال معمولا به رنگ سفید کرمی هستند و آنچه که این سنگها را متمایز میکند، پدیده بازی رنگ هاست.
وقتی که این سنگ در معرض نور قرار میگیرد و شما آن را حرکت داده و در دست میچرخانید، رنگهای متفاوتی مانند رنگین کمان از آن خارج میشود.
رنگ اوپال سیاه (BLACK OPAL) از خاکستری تا سیاه متغیر است و سیاه پس زمینهای مناسب برای به نمایش درآوردن طیف های رنگی متفاوت است.
عناصر کربن و اکسید آهن در اوپال سیاه به چشم میخورد که اوپال معمولی فاقد آن است و این عناصر ترکیبی رگههای خاص و منحصر بهفردی را در اوپال سیاه به وجود میآورند.
برخلاف نامش، اوپال سیاه در رنگ های متفاوتی دیده میشود. زرد، آبی و سبز از رایجترین رنگهای قابل مشاهده بوده و در کنار آن رنگهای بنفش، قرمز و نارنجی از ارزشمندترین و محبوبترین رنگهای اوپال هستند.
الکساندریت
برای اولین بار سنگ شگفت انگیز الکساندریت (ALEXANDRITE) با قابلیت تغییر رنگ در سال ۱۸۳۰ در کوههای اورال روسیه کشف شد.
در ابتدا این سنگ قیمتی توسط یک کانی شناس فنلاندی کشف و به علت توانایی غیر عادی در تغییر رنگ “دیافنیت” نام گرفت.
چندین سال پس از آن، “الکساندر دوم، تزار روسی” یا “لو الکسویچ ون پرویسکی”، نجیب زاده روس که معدن شناس و وزیر امور داخلی زمان نیکولاس اول بود رسما نام آن را به الکساندریت تغییر داد .
به دلیل تنوع در تغییر رنگ چشمگیر، این سنگ بسیار مورد توجه است: در نور خورشید این سنگ سبز-آبی دیده میشود و زیر نور لامپهای رشتهای بنفش قرمز دیده میشود.
درجه تغییر رنگ از سنگی به سنگ دیگر فرق میکند. اما با ارزشترین آنها سنگهای شفافی هستند که تغییر کامل طیفهای رنگی را نشان میدهند.
تغییر رنگ از سبز به قرمز الکساندریت جذابترین استفاده نوری این سنگ است. سنگ الکساندریت به طرز چشمگیری ثابت میکند که منبع نور چقدر در رنگ جواهرات تاثیرگذار است.