۱۰ حقیقت جالب فیزیک به زبانی ساده که همه میتوانند آن را بفهمند. شگفتیهای دنیا تمامی ندارد و روزی که لرد کلوین ادعا کرد همه مسائل فیزیک حل شده و چند چیز ساده مانده، در حقیقت همه چیز داشت تازه شروع میشد! شاید فکر کنید فیزیک سختترین رشته دنیا است، بیاید زیبایی را هم به آن اضافه کنیم. البته در این متن مطلابی آورده شده که همه میتوانند بفهمند و شما فقط زیباییاش را میبینید. با ما باشید تا ۱۰ حقیقت جالب فیزیک را به زبانی ساده برای شما بگوییم.
۱- چرا آسمان آبی است؟
یکی از ۱۰ حقیقت جالب فیزیک، راز آبی بود آسمان است. نور خورشید شامل طیف وسیعی از امواج الکترومغناطیسی است. برخی از این امواج نور مرئی بوده که شامل تمامی رنگها، از قرمز تا بنفش، میشود. اگر تمامی این رنگها با هم به چشم ما برسد، ما آن را سفید میبینیم. یعنی میتوان گفت نور سفید ترکیبی از همه رنگهاست. مثلا اگر مستقیم به خورشید نگاه کنیم، از آنجا که نور سفید فاصله کمی را از اتمسفر طی میکند تا به چشم ما برسد، آن را سفید میبینیم. آنگاه که نور سفید خورشید به ذرات معلق هوا برخورد میکند، در همه جهتها پراکنده میشود. بیشترین پراکندگی مربوط به نور آبی و بنفش و کمترین پراکندگی مربوط به نور قرمز و نارنجی است. از آنجا که بنفش بیشترین پراکندگی را دارد، آسمان بیشتر بنفش است تا آبی! اما در حقیقت بخشی از طیف بنفش توسط اتمسفر جذب میشود. همینطور شدت نور بنفش کمتر بوده و چشم انسانها به نور آبی حساستر است. به همین دلیل ما آسمان را آبی میبینیم.
شما آسمان آبی را دوست دارید؟
۲- آیا میشود در زمان سفر کرد؟
یکی از بحث برانگیزترین بخش فیزیک، همین موضوع سفر در زمان است. طبق نظریه انشتین اگر جسمی بتواند با سرعت نور حرکت کند، اتساع زمان رخ میدهد و به عبارتی گذشت زمان برایش ثابت میماند. این موضع کاملا علمی و اثبات شده است. اما نکته ماجرا این است که اگر جسمی به سرعت نور برسد، عملا تبدیل به انرژی میشود! اما راههای دیگری هم برای سفر به زمان باید وجود داشته باشد. راه دیگر سفر در زمان استفاده از جاذبه است. جاذبه نیرویی است که ما را روی زمین نگه داشته و میتواند بر زمان اثر بگذارد. در حقیقت جاذبه گذر زمان را کندتر میکند. مثلا جالب است بدانید برای کسانی که در طبقه اول یک برج زندگی میکنند، زمان کندتر از کسانی میگذرد که در طبقات بالایی زندگی میکنند. اگر ما با یک سفینهای که سرعتی نزدیک به سرعت نور دارد، یک چرخی در کیهان بزنیم و برگردیم، در حقیقت به آینده زمین سفر کردهایم!
۳- ماهیت نور چیست؟
یکی دیگر از ۱۰ حقیقت جالب فیزیک، ماهیت نور است. نور یک موجود دو رو است! گاهی اوقات خاصیت ذرهای و گاهی اوقات خاصیت موجی از خود نشان میدهد. البته این حرف شاید خیلی ساده به نظر برسند اما فیزیکدانان برای فهمیدن آن خون جگر خوردهاند. البته اینکه بتوانیم هم خاصیت موجی و هم ذرهای نور را ببینیم کار سختی است. اما فیزیکدانان توانستهاند با طراحی آزمایش خاصی این کار را هم انجام دهند.
۴- میشود با فیزیک انقلابها را پیشبینی کرد!
تا حالا فکر کردهاید که چگونه حرکت بینظم نورونهای مغزی، باعث شکل گیری احساسات یا تفکر میشود؟ یا الگوهای فرکتالی طبیعت شما را شگفتزده کرده است؟ این یک موضوع جدید و بین رشتهای در فیزیک است. بیایید یک مثال خیلی ساده از این گرایش جدید بزنیم. اگر کل جامعه را به عنوان یک سیستم در نظر بگیریم و هر فرد جامعه را ذرهای در آن سیستم. قاعدتا پیش بینی حرکت هرکدام از این ذرهها خیلی سخت است اما با قوانین ترمودینامیک و مکانیک آماری میتوان حرکت کل سیستم را پیش بینی کرد! این مثالی از فیزیک سامانههای پیچیده است. فیزیکدانان سعی میکنند سر از کار پیچیدگی دنیا در بیاورند. شاید روزی فیزیکدانان توانستند انقلابهای مهم دنیا را هم پیشبینی کنند.
۵- هنوز خیلیها فکر میکنند زمین صاف است!
بله درست است، هنوز هستند کسانی که فکر کنند زمین صاف است! آنان فکر میکنند عکسهای ناسا تقلبی و کلاهبرداری است و دولتها دارند سرمان کلاه میگذارند. آنان نظریات علمی ارائه میکنند و شواهد، مستندات و عکسهای زیادی برای این ادعایشان دارند. آنان حتی روز و شب و چرخش زمین را هم میتوانند با فرضیه صاف بودن زمین اثبات کنند. شاید شما هم اگر دانش کافی نداشته باشید و ادعاهای آنان را بشنوید حرفشان را باور کنید! اما بگذارید خیالتان را راحت کنم؛ زمین گرد است. با اینکه دلایل زیادی برای گرد بودن زمین وجود دارد و دانشمندان بزرگ آن را اثبات کردهاند بگذارید یک مثال خیلی ساده بزنم. برای اثبات گرد بودن زمین نیازی نیست از فیزیک کمک بگیریم، هرچند فیزیک آن را اثبات میکند، فقط کافی است نگاهی به سایهاتان بیاندازید. در یک زمین تخت، هیچ تفاوتی بین ارتفاع سایهها وجود ندارد و موقعیت خورشید نسبت به زمین در تمامی نقاط یکسان است. تنها در زمین کروی است که موقعیت خورشید در دو مکان مختلف با هم فرق میکند. در نتیجه میتوانیم سایههای مختلفی روی زمین ببینیم.
۶- گاهی فیزیکدانان ریاضی را دور میزنند!
فیزیک علم توصیف طبیعت است و ریاضی ابزار آن. فیزیکدانان به واسطه ریاضیات توانستهاند بسیاری از پدیدههای طبیعی را توصیف کنند. جالب است بدانید که در سطوح بالاتر فیزیک، جاهایی هست که فیزیکدانان مجبور میشوند یک قاعده ریاضیاتی را نادیده بگیرند تا به نتیجه دلخواهشان برسند. یا امروزه بسیاری از فیزیکدانان از کامپیوتر و برنامههای مدل سازی برای اثبات حرفهایشان استفاده میکنند. با اینکه ریاضی و فیزیک با هم شناخته میشوند ولی جاهایی از تاریخ بوده که هر کدام راه خودشان را رفتهاند. موضوعات فیزیکی هستند که هیچ توضیح ریاضیاتی ندارد و به عکس. همینطور مسائلی در ریاضیات محض وجود دارد که شهود فیزیکی برایشان نیست.
۷- نوبل انشتین به خاطر نسبیت نبود!
همه انیشتین را به خاطر نظریه معروف نسبیتش میشناسند، اما او به خاطر این نظریه نوبل نگرفت! انیشتین با آزمایش فوتوالکتریک خاصیت ذرهای نور را نشان داد و توانست برایش فرمولبندی تعریف کند که موجب شد تا نوبل فیزیک ۱۹۲۱ را ببرد. با اینکه انیشتین تنها یک نوبل گرفت ولی ردپایش در تمام علم فیزیک مشهود است. یعنی شما هر جای فیزیک که دست بگذارید سرآخر با اسم آلبرت انیشتین مواجه خواهید شد!
۸- اندازهگیری کن تا از بین برود!
کوانتوم علم حاکم بر دنیای میکروسکوپی است. ذرات ریز رفتاری شبیه موج دارند که برای توصیف ویژگیهای آن تابع موج تعریف میکنیم. این تابع سرعت، مکان و خواص ذره را برای ما مشخص میکند. اما دادههای این تابع بر حسب احتمال است و مقدار دقیق آن را نمیتوانیم بهدست بیاوریم. هر نوع اندازه گیری باعث میشود که خواص تابع موج تغییر کند. به همین دلیل دادههای ما از فیزیک کوانتوم، همیشه همراه با احتمال است.
۹- نور در میدان گرانشی خم میشود!
برای اینکه درک خوبی از گرانش داشته باشید، میتوانید چهارگوشه یک دستمال را در هوا معلق بگیرید و یک توپ در وسط آن قرار دهید. خواهید دید که توپ به واسطه جرمش در دستمال فرو میرود. خورشید هم در کیهان همچین وضعیتی دارد. حال اگر چند تیله روی دستمال بیاندازید، خواهید دید که دور آن توپ میچرخند. این شمایلی اغراق آمیزي از منظومه شمسی است. گرانش بر هر چیزی که سر راهش قرار بگیرد تاثیر میگذارد. شواهد رصدی نشان داده که نور هم مانند هر چیز دیگری در دام گرانش میافتد. برای اینکه بیشتر و دقیقتر درمورد این مسئله بدانید، میتوانید اینجا را بخوانید.
۱۰- شوت کاتدار را مدیون فیزیک هستیم.
قطعا بازیکنهای حرفهای از روی تجربه، میتوانند توپ را از روی کرنر گل کنند. فوتبالیستها بیآنکه بدانند دارند از قوانین فیزیک برای پیروزی استفاده میکنند! این تکنیک فوتبالی به این صورت است که هنگام ضربه با سینه پا توپ را میچرخانند و این چرخش باعث میشود توپ وارد دروازه شود. اما آیا شما میدانید فیزیک قضیه چیست؟ خیلی ساده است؛ قانون سوم نیوتون! در حقیقت وقتی توپ میچرخد، یک اختلاف فشاری بین چپ و راست توپ بهوجود میآید و باعث تغیر مسیرش میشود. درست مثل موشکی که باید گازها را به سمت پایین هدایت کند تا خودش به سمت بالا برود.
آیا ۱۰ فوتبالیست برتر جهان را میشناسید؟