رودهای جهان با قدمت بالا

رودهای جهان با قدمت بالا مولد قدیمی‌ترین تمدن‌های بشری بوده‌اند. رودخانه‌ها منبع ثابت آب شیرین، به عنوان مایه اصلی حیات مردمان را به دور خود جمع کرده‌اند. حمل و نقل نیز دیگر کاربرد رودخانه‌ها بوده‌ است. یکی از معیارهای تخمین سن رودخانه، میزان فرسایش کوه‌هایی است که به‌وسیله آن رودخانه فرسایش شده است. در ادامه معرفی کوتاهی از قدیمی‌ترین رودخانه‌ها را خواهید خواند:

رودخانه فینکه، استرالیا:

رودخانه فینکه در صدر قدیمی‌ترین رودخانه‌های جهان قرار دارد. سن این رودخانه حدود ۳۶۰ میلیون سال تخمین زده شده است. طول آن نیز به ۷۵۰ کیلومتر می‌رسد. این رودخانه به دریاچه ایر ختم می‌شود. لاراپینتا اسمی است که مردم محلی بر روی آن گذاشته‌اند.

رودخانه فینکه تنها چند روز در سال جریان دارد، در همان روزها نیز آب آن در شن‌ ماسه‌های کویر سیمپسون از بین رفته و به‌ندرت به دریاچه ایر می‌رسد. بر خلاف جریان کمی که دارد، در هنگام وقوع سیل بسیار خروشان شده و حوادث جبران‌ناپذیری را ممکن است رقم بزند. در مکان‌هایی مانند محدوده جیمز، فینک از میان پیچ‌خم‌های عمیق بریده ‌شده، جریان می‌یابد.

از آنجایی که پیچ و خم‌ها فقط در دشت‌های هموار شکل می‌گیرند، رودخانه باید قبل از بالا بردن رشته‌ها شکل گرفته باشد. این اتفاق در یک رویداد ساختمانی کوهستانی به نام کوهزایی آلیس اسپرینگز رخ داد که بین ۳۰۰ تا ۴۰۰میلیون سال پیش (دوران دونین تا کربونیفر، هر دو در دوره پالئوزوئیک) به اوج خود رسید. نمی توان با اطمینان مطلق گفت که این رودخانه بسیار قدیمی است، اما قطعاً یکی از قدیمی ترین رودهای جهان است.

رودخانه راین در اروپا:

قدمت این رودخانه به ۲۴۰ میلیون سال می‌رسد و به دریای شمال ختم می‌شود. گفته می‌شود که این رودخانه در دوره تریاس شکل گرفته است و اگر دچار تشریح کوه‌های مربوط به دوران کوهزایی هرسینی شده باشد، قدمت آن را بیشتر نیز می‌توان تخمین زد. طول این رودخانه به ۱۳۲۰ کیلومتر می‌رسد و علاوه بر قدیمی‌ترین رودخانه، از طویل‌ترین و مهم‌ترین رودخانه‌های اروپا نیز به‌شمار می‌آید.

کشورهای سوئیس، آلمان، فرانسه، هلند، اتریش و لبختن شتاین از کشورهایی هستند که این رودخانه پس از سرچشمه گرفتن از کوه‌های آلپ از آن‌ها می‌گذرد. به وجود آمدن شهرها و تمدن‌های با قدمت بالا در اطراف این رودخانه اهمیت آن را در طول تاریخ نشان می‌دهد. در حدود ۸۳۳ کیلومتر از روخانه راین قابل کشتیرانی است و این موضوع اهمیت آن را بیشتر نیز می‌کند. واژه راین از ریشه رنوس گرفته شده و به معنی رونده، روان و جاری است.

رودخانه میوز در اروپا:

رودخانه میوز از فرانسه سرچشمه می‌گیرد و پس از گذشتن از بلژیک و هلند از طریق دلتای راین-موز-شلد به دریای شمال می‌ریزد. سن این رودخانه بین ۳۲۰ تا ۳۴۰ میلیون سال تخمین زده شده است. رودخانه میوز در طول تاریخ نقش موثری داشته است. برای مثال در جنگ فرانسه در ماه می سال ۱۹۴۰، میوز و گذرگاه‌های آن یکی از اهداف اصلی بوده‌اند. این رودخانه در مستند مردم رودخانه محصول سال ۲۰۱۲ توسط خاویر ایستاسه نمایش داده شد. همچنین در سال ۲۰۲۱ سیل‌های فاجعه باری را تجربه کرد.

نام رودخانه میوز فرانوس است و از ریشه کلمه انگلیسی Maze گرفته شده است. طول آن به ۹۲۵ کیلومتر می‌رسد و حوزه آبریز آن در حدود ۳۶۰۰۰ کیلومتر مربع است.این رود در نزدیکی هوسدن به دو رود افدمد ماس در راست و برگس ماس در چپ تقسیم می‌شود. برگس ماس تحت عنوان آمر ادامه مسیر می‌دهد، در ادامه هنگامی که نیوو مردو به آن می‌پیوندد به هالندز دیپ تغییر نام داده و در پایان به دریای شمال می‌ریزد.

رودخانه سوسکوهانا در ایالات متحده آمریکا:

رودخانه سوسکوهانا با طول ۷۱۵ کیلومتر (۴۴۴ مایل) از جمله قدیمی‌ترین رودخانه‌های جهان است. این رودخانه شانزدهمین منطقه آبخیر بزرگ در ایالات متحده را دارد. همچنین طولانی‌ترین رودخانه بدون تردد در اوایل قرن ۲۱ در قاره آمریکا به حساب می‌آید. رودخانه سوسکوهانا از دو شاخه تشکیل شده است. شاخه شمالی از کوپرستون نیویورک شروع شده و به عنوان شاخه اصلی از سمت فدرال در نظر گرفته می‌شود. شاخه دیگر شاخه غربی است که از غرب پنسیلوانیا شروع شده و به سوسکوهانا می‌پیوندد. هر دو شاخه و خود رودخانه بخشی از مسیر حمل و نقل منطقه‌ای مهم بودند. کشتی‌های بزرگ، قایق‌ها و حمل و نقل‌ کالاها در دهه‌های کوتاهی از رودخانه سوسکوهانا برای استفاده می‌کردند تا آنکه راه‌آهن به روی کار آمد.

حوضه آبریز این رودخانه نیمی از پنسیلوانیا را تشکیل می‌دهد و ۲۷۵۰۰ مایل مربع یا ۷۱۰۰۰ کیلومتر مربع مساحت دارد. قدمت رودخانه سوسکوهانا را بین ۳۲۰ تا ۳۴۰ میلیون سال تخمین زده‌اند. میزان سن رودخانه را با توجه به تشریحی که در کوه‌ها آپالاچی که توسط کوهزایی آلگنین تشکیل شده است برآورد کرده‌اند.

رودخانه ساوا در آفریقا:

رودخان ساو یا ساوا رودخانه‌ای به طول ۴۰۰ مایل یا ۶۴۰ کیلومتر در جنوب شرقی آفریقا است و از زیمباوه و موزامبیک می‌گذرد. این رودخانه در زیمباوه در حدود ۸۰ کیلومتری جنون هراره شروع شده و در ادامه به جنوب و سپس شرق جریان پیدا می‌کند. رودخانه لوندی در مرز موزامبیک به آن می‌پیوندد و تلاقی خیره کننده‌ای را در مهنیا تشکیل می‌دهد. پس از گذر از موزامبیک در حدود ۲۱ درجه جنوبی به اقیانوس هنر جاری می‌شود.

رودخانه ساوا آبیاری کشت شکر را بر عهده داشته است اما اکنون آبیاری لازم برای کشت پنبه، برنج و گندم را انجام می‌دهد. همچنین منبع ماهیگیری برای مردم محلی آن منطقه است.

دلتای رودخانه ساوا شامل جنگل‌های حرا به طول ۱۰۰ کیلومتر است. روستاییان از جنگل‌های حرا به عنوان جنگل و مکانی کوچکی برای ماهیگیری استفاده می‌کنند. اکولوژی این منطقه تحت تاثیر سیل، افزایش سطح دریا و فرسایش قرار گرفته است.

رودخانه آمور:

رودخانه آمور با ۱۲۵ میلیون سال قدمت، حداقل مربوط به دوره زمین شناسی کرتاسه است اما از کوه‌های مسن‌تر نیز عبور می‌کند. این رودخانه در مرز میان خاور دور روسیه و شمال شرق چین قرار گرفته است. همچنین دهمین رودخانه طولانی، ۲۸۲۴ کیلومتر طول و ۱۸۵۵۰۰۰ کیلومتر مربع مساحت حوضه زهکشی دارد.  در این رودخانه انواع ماهی‌ها شکارچی بزرگ مانند گربه ماهی، کپور، ماهی زرد و سر مار شمالی وجود دارد، علاوه بر آن محل زندگی لاک‌پشت‌های نرم آمور و نیلوفر آبی هندی نیز است.

رودخانه آمور در تپه‌های بخش غربی شمال شرقی چین در محل تلاقی دو رودخانه اصلی آن، شیلکا و آرگون (یا ارگونه)، در ارتفاع ۳۰۳ متری (۹۹۴ فوت) سرچشمه می‌گیرد. سپس به سمت شرق جریان یافته و مرز بین چین و روسیه را تشکیل می‌دهددر انتها به جریان خود به سمت جنوب ادامه می دهد تا زمانی که بین شهرهای بلاگووشچنسک در روسیه و هیهه در چین، به طور قابل توجهی گسترش یابد. در این نقطه یکی از مهم ترین شاخه های آن رودخانه زیا به آن می پیوندد.

رودخانه مکلی در استرالیا:

رودخانه مکلی با قدمت ۸۰ میلیون سال به دوره قبل از بالا آمدن شکاف بزرگ بر می‌گردد. این رودخانه از تلاقی رودخانه گارا، واترز سالزبری و نهر بیکرز تشکیل شده است و از زیر کوه بلو نوبی، در شرق اورالا در محدوده گریت چند شاخه می‌شود. رودخانه در یک مسیر پر پیچ و خم از شرق به جنوب جریان دارد و  از بیست و شش شاخه از جمله رودخانه‌های آپسلی، چندلر و دایک به آن تشکیل شده است. این رودخانه قبل از رسیدن از میان تعدادی دره‌ و آبشار خیره‌کننده در پارک ملی کوناوارا و پارک ملی رودخانه‌های وایلد آکسلی می‌گذرد. دهانه رودخانه مکلی در دریای تاسمان، نزدیک صخره‌های جنوب غربی فرود می‌آید.

این رودخانه در مجاورت شهر کمپسی جریان دارد. در فردریکتون، رودخانه توسط بزرگراه اقیانوس آرام از طریق پل رودخانه مکلی عبور می کند. در زمان افتتاح رسمی پل در سال ۲۰۱۳، این پل طولانی ترین پل جاده ای در استرالیا بود. رودخانه مکلی با خط راه آهن ساحل شمالی نیز تقاطع دارد.

رودخانه کلرادو در خلیج کالیفرنیا:

کلرادو عمدتاً در دو کشور ایالات متحده و مکزیک جریان دارد. طول کل آن ۱۴۵۰ مایل (۲۳۳۰ کیلومتر) و عمر آن ۷ میلیون سال است. کلرادو در یوتا، آریزونا، نوادا، کالیفرنیا، باخا کالیفرنیا،  استان سونورا در مکزیک و ایالات متحده آمریکا جریان دارد. سپس در انتها به خلیج کالیفرنیا می پیوندد.

رود کلرادو (به اسپانیایی: Río Colorado) یکی از رودخانه‌های اصلی (به همراه ریو گراند) در جنوب غربی ایالات متحده و شمال مکزیک است. این رودخانه از کوه‌های راکی ​​مرکزی کلرادو در گرند لیک، کلرادو شروع می‌شود و به سمت جنوب غربی در سراسر فلات کلراد از طریق گراند کنیون می‌گذرد. کلرادو پس از ورود به مکزیک، به دلتای رودخانه کلرادو که عمدتاً خشک است در نوک خلیج کالیفرنیا بین باخا کالیفرنیا و سونورا نزدیک می شود.

بومیان آمریکا که با گروه های کوچک شکارچی عشایری زندگی خود را آغاز کرده‌اند، حداقل ۸۰۰۰ سال در حوضه رودخانه کلرادو ساکن بوده اند. بین ۲۰۰۰ تا ۱۰۰۰ سال پیش، این حوزه آبخیز خانه تمدن‌های کشاورزی بزرگ بوده است.

رود نیل در آفریقا:

نیل از رودخانه‌های اصلی در شمال شرقی آفریقا است و به دریای مدیترانه می ریزد. این رودخانه طولانی‌ترین رودخانه در آفریقا و از لحاظ تاریخی نیز طولانی‌ترین رودخانه جهان در نظر گرفته می‌شود اما ادعاهایی مبنی بر طولانی‌تر بودن رود آمازون نیز وجود دارد.  طول آن حدود ۶۶۵۰ کیلومتر (۴۱۳۰ مایل) و حوضه زهکشی آن یازده کشور تانزانیا، اوگاندا، رواندا، بوروندی، جمهوری دموکراتیک کنگو، کنیا، اتیوپی، اریتره، سودان جنوبی، جمهوری سودان و مصر را در بر می‌گیرد. نیل منبع اصلی آب مصر، سودان و سودان جنوبی را تامین می‌کند. علاوه بر آن، نیل نقش مهمی در اقتصاد و به طور جذئی‌تر در کشاورزی و ماهیگیری بازی می‌کند.  

رود نیل دو شاخه اصلی دارد: نیل سفید که از جینجا در دریاچه ویکتوریا شروع می شود و نیل آبی. نیل سفید را سرچشمه و جریان اصلی خود نیل می دانند. با این حال، نیل آبی، میزان آب بیشتری دارد. رود نیل سفید طولانی‌تر است و از اوگاندا و سودان جنوبی شروع می‌شود. رود نیل آبی از دریاچه تانا در اتیوپی آغاز شده و از جنوب شرقی به سودان می ریزد. این دو رودخانه درست در شمال پایتخت سودان خارطوم به هم می رسند.

رودخانه موزامبیکی:

رودخانه مورامبیکی یکی از شاخه‌های اصلی رودخانه موری در حوضه موری-دارلینگ و دومین رودخانه طولانی در استرالیا است. از ایالت نیو ساوت ولز استرالیا و پایتخت استرالیا می‌گذرد و از ارتفاع ۱۵۰۰ متری (۱۵۰۰ فوت) در طول ۱۴۸۵ کیلومتری (۹۲۳ مایل) فرود می‌آید.

کلمه موزامبیکی به معنای “آب بزرگ” در یکی از زبان های محلی بومیان استرالیا است. خود رودخانه از میان چندین سرزمین بومیان استرالیا که محل زندگی مردمان بومی مختلف است، از جمله منطقه‌های نگاریگو، نگون‌وال، ویراجوری، ناری ناری و موتی موتی می‌گذرد.

رودخانه موزامبیکی زمانی به عنوان مسیر اصلی حمل و نقل مورد استفاده قرار می‌گرفت اما با روی کار آمدن راه آهن کاهش یافت. کشتی های بخار پارو آخرین بار در دهه ۱۹۳۰ از موزامبیکی گذشتند. برای عبور کشتی‌های بخار و لنج‌های یدک‌کش، پل‌های های، کاراتل و بارلند برای باز کردن مسیر ساخته شد.

عمر این رودخانه به ۷۵ میلیون سال، پیش از بالا آمدن کوه‌های آلپ در استرالیا برمی‌گردد.